از منظر امام صادق (ع)، نیکوکار شدن فرزند مبتنی بر تلاش و انتخاب خود اوست، ولی پدر و مادر می توانند نقش یاری کننده او را داشته باشند. برای نیکوکار شدن فرزند باید به او اجازه سعی و خطا داد تا تمرین نیکی را داشته باشد. حمیدرضا آیت اللهی
حمیدرضا آیت اللهی
گرچه امام صادق (ع) به علت موقعیت امام معصوم بودن، لازم نیست که نظامی تربیتی را بیان کنند ولی از آنجا که تربیت انسانها و دستورات تربیتی یکی از مهم ترین اهداف انبیاء و معصومان بوده است، لذا حضرت در موارد بسیاری به اصول تربیتی اشاره می کنند. ایشان این اصول را در موقعیت های مختلف در قالب تک روایتهایی بیان کرده اند. با جمع آوری دستور العمل هایی که ایشان فرموده اند می توان به اصولی تربیتی دست یافت که ما را به چهارچوب تفکر شیعی نسبت به تربیت آگاه می سازد. گرچه تربیت در قرن بیستم رسما به عنوان یک علم ارائه شد و طی آن نیز اندیشمندان غربی دیدگاههایی را مطرح کردند ولی بسیاری از اصول تربیت را می توان از روایات امام صادق (ع) استخراج کرد که ضمن توجیه علمی می تواند به عنوان نظریه ای رقیب برای تفکر سکولار باشد و ضمن طرد ارزشهای غربی به یک نظام معرفتی تربیتی ارزشمند و خدامدارانه در مکتب اهل بیت رسید. در سلسله نوشتارهایی سعی کردیم محورهای اصلی دیدگاههایی در تربیت برگرفته از آموزه های امام صادق (ع) را بیان کنیم. در این قسمت به قسمت پایانی این بحث می پردازیم:
الف- ویژگی های زیستی و روحی و معنوی انسان: در شماره اول توضیح داده شد.
ب-توجه به هدف زندگی: در شماره دوم توضیح داده شد.
ج- ارائه نظام ارزشی: در شماره سوم توضیح داده شد.
د- اصول ارزشی در تعلیم و تربیت: در شماره سوم توضیح داده شد. درک محدودیت های خود و توجه به تفاوتهای فردی: در شماره سوم توضیح داده شد. امید و نشاط متعادل برای فعالیت: در شماره چهارم توضیح داده شد. تعامل انسانها و حسن خلق و محبت محوری در روابط اجتماعی: در شماره پنجم توضیح داده شد. توجه جدی به خانواده: در شماره ششم توضیح داده شد. توجه دادن انسان به دوری از هوای نفس: در شماره هفتم توضیح داده شد. دسته بندی انسانها بر اساس ایمان و تعیین تکالیف بر این اساس: در شماره هفتم توضیح داده شد. توجه به ارزشهای متعالی و معنوی در نظام تربیتی امام صادق (ع): در شماره هفتم توضیح داده شد. برنامه داشتن برای زندگی: در شماره هشتم توضیح داده شد. توجه به انگیزه ها و حسن فاعلی: در شماره هشتم توضیح داده شد. بالا بردن سطح درک عقلی انسانها: در شماره هشتم توضیح داده شد. میانه روی در توجه به دنیا و آخرت: برخی نظامهای دینی تمام وجهه همت خود را بر آخرت اندیشی گذاشته اند و دنیا گریزی را تربیت مناسب می دانند. در نظام تربیتی اهل بیت علیهم السلام آخرت اندیشیِ صرف مذموم است، مخصوصا وقتی که توجه یک فرد به آخرت باعث شود که در امور ضروری دنیایش به دیگران وابسته باشد. در نظام تربیتی اهل بیت علیهم السلام، آخرت اندیشیِ صرف مذموم است.
